Impuls jrg. 53 nr. 3

Beschrijving

Een los nummer bestellen kan via impuls@spabonneeservice.nl.
De prijs voor een los nummer bedraagt 18 euro + 4,95 euro verzending.

Een abonnement (4 nummers per jaar) ontvangt u voor 54 euro, inclusief verzending.
Zie onze abonnementspagina.

 

---

Overzicht van dit nummer
(Een korte inhoud volgt onderaan deze pagina)

Gezocht: gekwalificeerde leerkrachten
Willy Brion

Editoriaal

De betekenisgeving van leraarschap: een onderschatte factor in de discussie over het lerarentekort?
Johan Van der Vloet en Katleen Gressens

Nieuws uit de onderzoekswereld

-> Volledige literatuurlijst

Impuls sprak met Tom Cox
Rudi Haven en Erik De Paep

Schoolleider aan het woord

De boeken toe of niet?
Tom Geeroms

Scholen in verandering

De onderwijsarbeidsmarkt in een breder tijdsperspectief
Basisonderwijs en secundair onderwijs
Patrick Poelmans

Vragen aan professionals

Interdisciplinariteit in de modernisering
Glimpen uit een exploratieve praktijkstudie van concrete casussen
Laura Tamassia, Johan Ardui en Tobias Frenssen

Impulsen

Proefproject: premie voor leraren in centrumsteden
Roger Standaert

Beleidswatcher

---

Korte inhoud
nummer 3, jaargang 53

Editoriaal

Hoofdredacteur Willy Brion introduceert de rode draad van Impuls nr.3 en schetst de actuele situatie van het nijpend lerarentekort. Er wordt in vele scholen in Vlaanderen gezocht naar oplossingen om ervoor te zorgen dat niet al te veel leerlingen in de refter of studiezaal gekazerneerd moeten worden of – erger nog – naar huis gestuurd. Menig directeur zoekt zich een breuk naar passende vervangingen voor leraren die uitvallen. Of al die oplossingen, die momenteel uit de hoed getoverd worden, de onderwijskwaliteit ten goed komen, is maar de vraag. Er zijn zelfs voorbeelden van scholen die een studierichting cancelen omdat ze geen gekwalificeerde leraren vinden. Gelukkig vonden we een aantal onderzoekers, directies en de administrateur-generaal van AGODI die ons een aantal interessante invalshoeken laten zien om dat lera-rentekort in zijn juist perspectief te plaatsen en te helpen ombuigen.

 

Nieuws uit de onderzoekswereld

Van de UCLL-onderzoekers Johan Van der Vloet en Katleen Gressens krijgen we een onderschatte factor in de discussie over het lerarentekort aangereikt, nl. de betekeninsgeving van het leraarschap. En dan komen we gauw bij het begrip ‘roeping’ terecht. In de Vlaamse onderwijsbeleidsdocumenten kom je dat begrip niet tegen. Het zal waarschijnlijk te veel naar religie ruiken, hoewel het ondertussen al lang geseculariseerd is. Je ziet het wel eens opduiken als het over het legitimeren van de extra taken voor de leraar gaat, die die zelf niet eens ziet zitten. Bij de analyse van het probleem lerarentekort lees je alsmaar over de administratieve druk en de hogere eisen die aan leraren worden gesteld. Maar weinig horen en lezen we over de zin die leraren aan hun pedagogisch handelen geven.
Volgens de onderzoekers is dat het fundament van ‘duurzaam leraarschap’ dat de nodige existentiële voldoening geeft met de daarbij horende veerkracht die leraren in het beroep moet houden ondanks de vaak pittige omstandigheden. Volgens hen ontvouwt roeping de drieslag van betekenins in leraarschap: een appèl om de wereld door te geven, als engament voor de menswording van leerlingen en om op die manier voldoening in de job te krijgen. Dit toetsten de onderzoekers aan de praktijk via een kwalitatief onderzoek bij leraren. Een uitgebreid verslag met conclusies en aanbevelingen lees je in hun artikel.

 

Schoolleider aan het woord

Begin februari 2023 werd Tom Cox voltijds coördinerend directeur van de scholengemeenschap Sint-Quintinus in Hasselt. De scholengemeenschap ging in 2020 van vier schoolbesturen naar één.Dat betekent 7600 leerlingen en 1200 personeelsleden. Die schaalgrootte willen ze gebruiken om fijnmaziger te werken. Dat heeft heel veel voordelen omdat veel zaken op het niveau van de scholengemeenschap kan gebeuren.
De middelen kunnen ook veel doelgerichter ingezet worden en daardoor kan ook flink bespaard worden. Niets dan voordelen, zou je zo denken. Maar ook hier zijn er problemen omtrent het lerarentekort. Voor korte vervangingen gaan ze zelfs niet meer op zoek. Ze merken ook dat sommige scholen leraren wegkapen. Ook naar de privésector worden ze weggelokt met aanlokkelijke voorstellen die het onderwijs niet kan doen. Vandaar dat de scholengemeenschap in het proeftuinproject van de minister van Onderwijs stapte om het lerarentekort in te dijken, maar waar helaas geen middelen tegenover staan. Ze doen dat samen met de lerarenopleiding en ze werkten samen al een aantal projecten uit. Meer daarover in het gesprek met deze codi.

 

Scholen in verandering

In heel Vlaanderen, maar zeker in Brussel rinkelt de alarmbel als het gaat om het aantrekken en het behouden van gekwalificeerd personeel. Het is daar pompen of verzuipen. De situatie is ronduit schrijnend. Directeurs staan voor de klas, ze halen gepensioneerde collega’s terug en ze vragen al dan niet ervaren leraren om een bijkomende lesopdracht op te nemen. De Vlaamse regering nam wel een uitgebreid gamma aan maatregelen, maar het lijkt allemaal too little too late en te weinig effectief. Het moet sneller en ambitieuzer. Er is nood aan een duurzaam en doortastend loopbaanpact. Ook hier stappen ze in de proeftuin van de onderwijsminister om de bestaande regelgeving even over boord te gooien en te experimenteren. Aanvullend nemen de onderwijsverstrekkers zelf initiatief door scholen bij te staan om het werk van het huidig lerarenkorps werkbaarder te maken door waar mogelijk de planlast tegen te gaan. Verder lees je hoe ze een en ander aanpakken en niet bij de pakken blijven zitten in het Sint-Lutgardiscollege in Oudergem, bij de Annuntiaten in Brussel en in Sint-Guido in Anderlecht.

Vragen aan professionals

De professional van dienst deze keer komt niet uit een andere, maar uit onze eigenste sector. De administrateur-generaal van AGODI was bereid om de onderwijsarbeidsmarkt in een breder perspectief te presenteren. Hij doet dat voor het basis- en het secundair onderwijs. Ik weet niet of je het ook nog herinnert hoe het in de tachtigere jaren van vorige eeuw aan toeging. We zaten toen in een zware economische crisis en er moest bespaard worden, ook in het onderwijs. Met de eenheidstructuur werd het VSO afgeschaft en kwam er een reductie van de omkaderingsnormen. Een dalend leerlingenaantal, door de denataliteit, baarde kopzorgen. Boventallige vastbenoemde leraren werden gereaffecteerd en jonge tijdelijke personeelsleden werden ontslagen. De lerarenopleiding werd als studiekeuze ontraden, omdat de tewerkstellingskansen in onderwijs minimaal werden. Net voor de eeuwwissel in 1999 trok de toenmalige secretaris-generaal van onderwijs, na drie maanden plaatsbezoek in onze Vlaamse scholen, aan de alarmbel. Er waren leraren te kort en Marleen Vanderpoorten voorzag in een vervangingspool en TBS werd naar 58 jaar verhoogd. Na deze intro schets Patrick Poelmans de factoren die de onderwijsarbeidsmarkt bepalen, laat hij de evoluties van de voorbije twee decennia zien en staat hij stil bij de actuele situatie en de toekomstprognose. Dat allemaal om het lerarentekort beter te kunnen plaatsen.

Impulsen

Deze rubriek gaat volledig op aan een onderzoeksverslag van Laura Tamassia en collega’s van het exper-tisecentrum Art of Teaching. We dachten dat het zinvol is om glimpen uit een exploratieve praktijkstudie van concrete casussen van het interdisciplinair werken te laten zien. De modernisering van het secundair onderwijs stimuleert die manier van werken in de leergebieden Wetenschap&Techniek en Kunst&Cultuur. De onderzoekers zochten naar de verschillende manieren waarop interdisciplinariteit in die praktijk verschijnt. Ze deden klasobservaties, gingen in gesprek met de betrokken leraren en ze bestudeerden de relevante, nieuwe leerplannen. Ze merkten een groot enthousiasme voor interdisciplinariteit, maar ook een grote trouw aan het eigen vak en dit als houvast in die vrijheid die ze hebben.

Beleidswatcher

Onze beleidswatcher zou onze beleidswatcher niet zijn als hij niet met een proefproject op de proppen zou komen om het nijpende lerarentekort in de centrumsteden te helpen oplossen. Hij stelt voor de leraren een premie te geven op basis van objectief waarneembare kenmerken van leerlingen die de arbeidslast vergroten. Het lerarenverloop heeft blijkbaar te maken met de complexiteit van een arbeidsbelasting bij het werken met heterogene en multiculturele groepen, maar ook met verplaatsingen naar en binnen de stad, de hogere kosten op de woningmarkt en de impact van de kansarme buurten en wijken in het dagelijks leven. Het lijkt de beleidswatcher redelijk leraren, die geconfronteerd worden met vele doelgroepleerlingen, een surplus in verloning te geven. De maatregel die hij voorstelt, moet uitgetest worden en de vakbonden zullen natuurlijk ook graag een hartig woordje meespreken. Zijn voorstel is zeker het bestuderen, proberen en implementeren waard.