Filosofie-Tijdschrift jrg. 33 nr. 5: Jan Patočka

Beschrijving

Een los papieren nummer bestellen kan via https://filosofie-tijdschrift.nl/nummer-nabestellen.
Een abonnement telt 6 nummers per jaar. Zie onze abonnementspagina.

Het vijfde nummer van deze jaargang is gewijd aan de Tsjechische denker Jan Patočka (1907-1977), een van de belangrijkste Midden-Europese filosofen van de twintigste eeuw en tevens een belangrijke morele autoriteit achter de Tsjechoslowaakse dissidentenbeweging Charta 77 tegen de mensenrechtenschendingen van het communistische regime.

Patočka studeerde onder andere bij Edmund Husserl en Martin Heidegger, waar hij zich verdiepte in de fenomenologie. Naast zijn fenomenologische onderzoek was Patočka een belangrijke interpreet van het pre-socratische denken en de klassieke Griekse filosofie, waarvan hij de invloed op het moderne Europa naspoorde.

Maar enkel theorie was voor Patočka niet voldoende; het denken moest volgens hem ook een levenspraxis worden en diende daarom vertaald te worden in een actief burgerlijk engagement. Patočka was in zijn denken op een negatief platonisme uitgekomen: tegenover zowel iedere definitieve invulling van wat ‘goed’ of ‘waar’ zou kunnen zijn als de onverschilligheid ten aanzien van de vraag ernaar überhaupt, stelde hij de poging om zowel de metafysische vraag als het besef van de voorlopigheid en beperktheid van alle mogelijke antwoorden daarop levend te houden. Het ging er daarbij om ‘nee’ te zeggen tegen de leugen die zich als waarheid maskeert of de onderdrukking die zich als gerechtigheid aandient.

Dat vroeg volgens Patočka ook om een subjectieve Leistung: om een daad van verzet tegen onrecht en onwaarheid. In zijn eigen tijd betekende dat een actief dissidentisme tegen de communistische onderdrukking in zijn land. Een engagement dat hem uiteindelijk het leven kostte, maar waarmee hij anderen – onder wie de latere Tsjechoslowaakse en Tsjechische president Václav Havel – beslissend inspireerde.

Dit nummer hoopt een breder publiek een indruk te geven van het rijke oeuvre van deze moedige filosoof, die in 2017 in Nederland postuum gelauwerd werd met de Spinozalens. Daarnaast treft u in dit nummer ook weer onze vier rubrieken aan, evenals de berichten, boekbesprekingen en attenderingen.

Inhoud

Themagedeelte Jan Patočka

Bij wijze van inleiding op Jan Patočka
Stefan Waanders 

Het negatief platonisme van Jan Patočka
Tussen meta-fysica en metafysica
Guido Vanheeswijck 

Spiritualiteit en solidariteit: aan het front van de geschokten
Dennis de Gruijter 

Kennis van het geheel, offer en zelfbedrog
Over het ‘ware menselijke leven’ bij Jan Patočka
Jan Frei 

Patočka en de Charta-praxis van Havel
Sybe Schaap 

Patočka, Plato en Europa
Donald Loose  

Patočka’s post-Europese reflecties
“Misschien is de betekenis van Europa’s ondergang positief”
Ludger Hagedorn

Comparatieve filosofie

De samenkomst van vertrouwen in de boeddha en zelfbewustzijn in het Reine Land-boeddhisme van Shinran Shōnin
Tristan Letzer

Berichten

Filosofie van wetenschap en techniek

Bewustzijn
Over het laatste bastion en de naturalisering van de wijsbegeerte
Richard Starmans

Filosofie van politiek en cultuur

Het verlangen naar bevrijding
Ter herdenking van Jacob Taubes (1923-1987)
Marin Terpstra

Filosofie en onderwijs

Samuel IJsseling, verteller van het ongedachte
Ger Groot

Berichten

Boekbesprekingen

Vita contemplativa
Floris Schleicher 

Het subtiele brein: de filosofische leefwijze van Ann Van Sevenant
Eric Bolle 

Hernieuwde aandacht voor de Bantoe-filosofie
Herman Lodewyckx

Attenderingen

Recente wijsgerige uitgaven in het Nederlands taalgebied